هیچ اثر اسطوره ای به اندازه شاهنامه تاثیرگذار نبوده است - وبلاگ تجهیزات شبکه

به گزارش وبلاگ تجهیزات شبکه، خبرنگاران/خراسان رضوی دکتر بهمن نامور مطلق گفت: هیچ آثار اسطوره ای به اندازه شاهنامه تاثیرگذار نبوده، بقیه به دلایلی به افسانه ها نزدیک شدند. شاهنامه به خاطر ترکیب خوبی که میان حکمت، خلاقیت و آفرینش انجام می دهد، اسطوره ای ترین کتاب است.

استاد دانشگاه شهید بهشتی امروز، 5 خرداد ماه در نشست مجازی عظیمداشت فردوسی با عنوان تصویر شرارت و شقاوت در داستان های شاهنامه، اظهار کرد: شاید در مورد بعضی از آثار از خود بپرسیم چه باید گفت و چه می توان گفت، اما وقتی به شاهنامه می رسیم از خودمان می پرسیم چه نمی توان گفت و چه چیزی را نمی توان با فردوسی و شاهنامه آنالیز کرد، این موضوع کار را سخت تر می نماید. اگر سوال این بود که چه می توان گفت راحت تر بود تا اینکه چه نمی توان گفت.

وی اعلام کرد: شاهنامه به قدری عظیم است که ما را افسون خود می نماید. در شاهنامه اسطوره وجود دارد و یکی از ویژگی های اسطوره این است که وقتی به ما نگاه می نماید، ما را افسون و میخکوب نموده و به قدری عظیم است که ما را دچار وحشت می نماید. شاهنامه اینگونه است.

وی اعلام کرد: اگر در حوزه نقاشی شاهنامه نبود، شاید نقاشی ایرانی چیز دیگری بود. شاهنامه هویت بصری ما را احیاء کرد و به واسطه شاهنامه های متفاوت نقاشی ما شکل گرفت، احیاء شد و معنا پیدا کرد. در حال حاضر یکی از بهترین آثار تجسمی و نقاشی تمام دنیا، شاهنامه شاه طهماسب است. خمسه نگاری ها نیز تحت تأثیر شاهنامه نگاری ها بودند.

نامور مطلق با بیان اینکه در شرایط کرونایی صندلی شاهنامه کجاست و شاهنامه چه نقشی می تواند بازی کند، مطرح کرد: هیچ آثار اسطوره ای به اندازه شاهنامه تاثیرگذار و یا حتی اسطوره ای نبوده، بقیه به دلایلی به افسانه ها نزدیک شدند. شاهنامه به خاطر ترکیب خوبی که میان حکمت، خلاقیت و آفرینش انجام می دهد، اسطوره ای ترین کتابی است که من می شناسم، حتی کتاب های یونانی به طرف افسانه و تخیل های افسانه ای رفتند. اسطوره باورها و هویت ما را می سازد. انگیزه شاهنامه نیز با کتاب های دیگر قابل مقایسه نبود.

سرپرست دانشگاه هنرهای اسلامی ایرانی استاد فرشچیان با طرح این سوال که اگر فردوسی بود در مقابل شرارت و رقابتی که کرونا یکی از جلوه های مهم آن است، چه کار می کرد، آیا سکوت می کرد یا اینکه حماسه دیگر و شاهنامه دیگری می آفرید، توضیح داد: کوشش انسان برای بقا، هویت و نجات دیگری نیازمند شاعران عظیمی مانند فردوسی است که متاسفانه نداریم. در مقابل کرونا که جان ده ها هزار نفر را گرفت و بسیاری از اقتصادها را ویران کرد، شاعر ما امروز چه وظیفه ای نسبت به آن دارد و باید چه کار کند؟ شاید اولین سوالی که پیش بیاید این است که باید چنین سوالی را از شاهنامه فردوسی کرد یا نه؟ آیا فردوسی خود را ملزم می داند که نسبت به گفتمان پیرامون خودش واکنش نشان می دهد یا نه؟

این استاد دانشگاه شهید بهشتی گفت: می توانیم آثار را به دو دسته گفتمانی و غیر گفتمانی تقسیم کنیم، آثاری که کاری به فضای حاکم در زمان خود ندارند و آثاری که جوابگو هستند و نسبت به زمان و مکان واکنش نشان می دهند و این واکنش با مسائل و مردم خود و رنج های آنها پیوند زمانی و مکانی برقرار می نماید. در زمان هایی که مردم ما رنج های بسیاری کشیدند، مانند جنگ دنیای دوم که نیمی از سکنه کشور از قحطی و آنفولانزای سنگین از بین رفتند، آیا اگر فردوسی بود کاری نمی کرد؟ پس چرا ما در این زمان که نیمی از سکنه از بین رفتند هیچ اثر شاعرانه قابل قبولی نداریم و هیچ کاری صورت نگرفته است؟

وی افزود: فردوسی یکی از آثار جوابگو و گفتمانی ما بوده و شاید یکی از گفتمانی ترین آثاری است که داریم و در شرایطی که هویت جامعه در معرض خطر است، در مقابل دو فرهنگ مردانه می ایستد و اثری خلق می نماید که هویت عظیم ایرانی را پاس می دارد و به همین جهت متمایز است.

نامور مطلق ادامه داد: آنها که شاهنامه را تعقیب می نمایند و ادامه می دهند باید نسبت به کرونا، آنفولانزا، حملات گوناگون و تهدید فرهنگی ایرانی صیانت و ایستادگی نمایند، اما پرداختن به شر نزد فردوسی کار ساده ای نبود، زیرا فردوسی در دوگانه ای قرار داشت و توانست در این دوگانه کار خود را ارائه نموده و راهی پیدا کند که با سربلندی بیرون بیاید.

این اسطوره شناس در مورد نظریه هایی که به مطالعه جلوه های شر و شقاوت می پردازد، مطرح کرد: هیچ نظریه پرداز ایرانی در بین نظریه پردازان پیدا نکردم که این یک نقص است، منتقدان ما کارهای جدی انجام نمی دهند و من جز نظریه های اروپایی یا شمال آمریکا چیزی ندیدم.

سرپرست دانشگاه هنرهای اسلامی ایرانی استاد فرشچیان افزود: شاهنامه کار بسیار دشواری بوده و دشواری های فردوسی، فراوان و سترگ است، به همین دلیل فردوسی تا این حد شایسته تقدیر و ستایش است. شر موضوع بسیار مهمی بوده و یکی از عظیمترین موضوعاتی است که انسان با آن روبرو شده و به خصوص در حوزه اندیشه دینی مساله ساز بوده است.

وی اعلام کرد: نبرد بین روایت های گوناگونی در آثار فردوسی می بینیم؛ یعنی الگوهای متمایز دارند و بعد بر اساس سرشت شرارت گونه خود به حوزه خیر تجاوز می نمایند. در وهله اول پیروزی هایی به دست می آورد، خیر به خودش می آید، قدرت پیدا می نماید، زیرا خیر قدرتمندتر است، بنابراین مقابله می نماید. بعد گره داستان آغاز می گردد، پیروزی خیر و بازگشت به شرایط دیگر یا شرایط تثبیت شده. این موضوع را در اغلب روایت ها داریم.

نامور مطلق افزود: فردوسی دو اردوگاه شر و خیر را آنالیز نموده، در توضیحات آلوده انگاری ننموده و شقاوت در بیان، تجلی چندانی پیدا نمی نماید. فردوسی یک انتخاب انجام داده و اینکه آلوده انگاری نکند، شقاوت را به بیان نکشاند و در محتوا باقی بگذارد.