همه چیز در خصوص دررفتگی استخوان فک، علائم، تشخیص و راه های درمان آن
به گزارش وبلاگ تجهیزات شبکه، شکستگی فک به معنی وجود شکستگی در استخوان فک پایین است اما در رفتگی فک به معنای تغییر مکان دادن فک تحتانی است. در واقع در شکستگی و دررفتگی فک مفصلی که فک پایین را به جمجمه متصل می نماید آسیب می بیند این مفصل که در دو طرف وجود دارد.مفصل گیجگاهی زیرواره ای (temporomandibular joint, TMJ) نام دارد.
در رفتگی یا شکستگی فک چیست؟
شکستگی فک به معنی وجود شکستگی در استخوان فک پایین است اما در رفتگی فک به معنای تغییر مکان دادن فک تحتانی است. در واقع در شکستگی و دررفتگی فک مفصلی که فک پایین را به جمجمه متصل می نماید آسیب می بیند این مفصل که در دو طرف وجود دارد.مفصل گیجگاهی زیرواره ای (temporomandibular joint, TMJ) نام دارد.هر کدام از این آسیب های فک بر اثر عوامل مختلفی همانند ضربات شدید به صورت رخ می دهند. کشیدن بیش از حد فک در هنگام خمیازه کشیدن یا گاز زدن غذا هم می تواند باعث در رفتگی فک گردد.
شکستگی و دررفتگی فک باعث درد شدید در فک شده و حرکات آن را محدود می نماید، بعلاوه مسائلی برای غذا خوردن و تنفس بیمار هم ایجاد می گردد. شکستگی فک باعث ورم صورت و تورم شده در حالی که در در رفتگی، فک پایین به نسبت جمجمه تغییر مکان می دهد. اقدامات درمانی فوری برای کم کردن مسائل و سرعت بخشیدن به فرایند درمان بسیار لازم است.
استخوان فک از دو بخش تشکیل می گرددبیایید با بحثمان را با توضیح ساده ای از آناتومی فک آغاز کنیم تا بهتر دلیل دررفتگی استخوان فک را بفهمیم. دکتر وارن، جراح پلاستیک ساکن نیویورک، این گونه توضیح می دهد که دو مفصل گیجگاهی زیر آرواره ای، فک پایین شما را به جمجمه تان متصل می نمایند. مانند سایر مفاصل بدن، این مفصل نیز از دو استخوان جدا از هم که به واسطه احاطه شدن به وسیله وتر (تاندون) های عضلانی در کنار هم ثابت می شوند تشکیل شده است.
سر استخوان فک شما در زیر چانه تان قرار گرفته است و این استخوان تا زیر گوش امتداد می یابد. این استخوان دارای دو جز اصلی است، جز اول استخوان آرواره ای زیرین است که بخش متحرک و پایینی فک است که تکیه گاه دندان های شما است و استخوان آرواره ای زبرین که فک بالایی را تشکیل می دهد و همواره ثابت است.
اتصال این دو بخش ساختاری لولا دار را شکل می دهد که حرکات لازم برای غذا خوردن، صحبت کردن و خمیازه کشیدن را ممکن می نماید. استخوان های فک ما به یاری عضلاتی که به آنها متصل هستند می توانند به خوبی جلو، عقب، بالا و پایین بروند و البته درست به همان روانی که استخوان فک می تواند بالا و پایین برود می تواند به طرفین نیز حرکت کند.
دکتر چندوانی، DMD، BDS و استادیار دانشگاه علوم دندانپزشکی ، توضیحات تکمیلی را پیرامون ساختار فک ارائه می دهد: بخشی از استخوان آرواره فک زیرین که معمولا دررفتگی ها در آن ناحیه روی می دهد کندیل نام دارد، کندیل استخوان کوچکی است که می چرخد و باز شدن فک را ممکن می نماید. این بخش از استخوان ثبات خود را به یاری هماهنگی وتر های عضلانی، عضلات و سایر بخش های استخوان فک حفظ می نماید. اگر ضربه ای به فک وارد گردد، کندیل یا غضروفی (دیسک مفصلی) که باعث نرم تر بودن یک سمت از استخوان می گردد می تواند در برود.
به طور کلی دررفتگی فک به سمت جلو اتفاق می افتد اما مواردی که دررفتگی جهت گیری های دیگری گرفته باشد نیز وجود دارد.
علل دررفتگی و شکستگی فک
پزشکان به قسمت پایینی استخوان فک مندیبل می گویند. این قسمت از استخوان فک که از باقی قسمت های جمجمه جدا است به یاری مفصل گیجگاهی زیرواره ای به جمجمه متصل شده و به این ترتیب امکان باز و بسته شدن فک فراهم می گردد.زمانی که به مندیبل آسیبی وارد می گردد، نتیجه گاهی یک شکستگی کامل به همراه جا به جایی و یا یک شکستگی بدون جا به جا شدن استخوان خواهد بود.
در رفتگی فک، نتیجه جدا شدن مندیبل از یک یا دو مفصل گیجگاهی زیرواره ای است.
فک بالا (maxilla) هم می تواند دچار شکستگی گردد. ولی پزشکان شکستگی فک بالا را بیش تر به عنوان شکستگی صورت به رسمیت میشناسند.
ضربه های شدید به صورت ممکن است باعث شکستگی یا دررفتگی فک گردد. اینکه کدام یک از این دو عارضه رخ دهد به مکان ضربه به صورت و شدت نیروی وارد شده بستگی دارد. ضربه ها و آسیب های شدید هم بر اثر دعواهای شدید، زمین خوردن، سقوط، انجام فعالیت های ورزشی،تصادفات محیط کار و یا تصادفات رانندگی رخ می دهد.
باز کردن بیش از حد دهان هم عامل رایج در رفتگی فک است، این حالت در مواقع زیر ممکن است رخ دهد:
* خمیازه کشیدن
* گاز گرفتن و یا گاز زدن غذا
* استفراغ کردن
* کارهای دندانپزشکی
اختلالات مفصل گیجگاهی زیرواره ای علاوه بر ایجاد درد شدید، حرکت استخوان فک را هم تحت تاثیر قرار می دهد. افرادی که این اختلالات را تجربه می نمایند، بیش تر از سایر افراد در معرض خطر در رفتگی استخوان فک قرار دارند. افرادی که پیش تر یکبار دچار در رفتگی فک شده اند هم احتمال بیش تری دارد که دوباره این مشکل را تجربه نمایند.
علائم شکستگی فک و جا به جا شدن فک
نشانه های شکستگی فک و دررفتگی فک به توضیح زیر است:علائم شکستگی فک
علائم شکستگی فک عبارتند از:* درد
* تورم به خصوص ورم صورت
* خونریزی؛ از جمله خونریزی از دهان
* مسائل تنفسی
* احساس ناراحتی در هنگام جویدن غذا
* سفت شدن فک
* بی حسی و کبود شدن صورت
* ناراحتی های دندانی مانند بی حسی لثه ها یا لق شدن دندان ها
درد، تورم و خونریزی از اولین علائم شکستگی فک است. تمام صورت متورم شده و استخوان فک دردناک و سفت می گردد. در بعضی از موارد هم که خونریزی رخ می دهد، مسائلی را برای تنفس ایجاد می نماید. جریان خون ممکن است راه تنفسی را مسدود کند.
فرد در شکستگی فک درد زیادی را هنگام صحبت کردن و جویدن غذا احساس می نماید. اگر شکستگی فک شدید باشد، حرکت فک محدود شده و یا حتی امکان دارد که فرد قادر به حرکت استخوان فک خود نباشد.
بی حسی و تورم صورت و لثه ها هم در هنگام شکستگی فک رخ می دهد. علاوه بر این زمانی که این استخوان دچار شکستگی می گردد، شکل ظاهری صورت هم تغییر می نماید، فرد در یک سمت و یا هر دو سمت صورت برآمدگی هایی احساس خواهد نمود. شدت آسیب به فک باعث لق شدن دندان ها هم می گردد.
علائم در رفتگی فک
علائم در رفتگی فک با شکستگی فک تفاوت هایی دارد. درد یک عامل اصلی است و زمانی که فرد دهان یا بدن خود را حرکت می دهد، بدتر خواهد شد. دیگر علائم در رفتگی فک عبارتند از:* فک جلو آمده
* فرد متوجه می گردد که دندان هایش مانند قبل ردیف نبوده و گاز زدن لقمه های غذایی به مانند قبل نیست
* بعد از یک گاز گرفتن غیر طبیعی ممکن است فرد قادر به بستن دهان خود به صورت کامل نبوده و این باعث خارج شدن بزاق از دهان گردد
* صحبت کردن ممکن است سخت گردد
تشخیص دررفتگی و شکستگی استخوان فک
برای تشخیص دررفتگی و شکستگی فک پزشک اقدامات زیر را انجام می دهد:* پرسیدن توضیح حال بیمار
* معاینه فیزیکی
* گرفتن عکس رادیولوژی اشعه ایکس
اگر در رفتگی ساده باشد یک جراح فک و صورت و یا یک دندانپزشک می تواند آن را درمان کند. اما شکستگی های شدید احتیاج به درمان به وسیله جراح فک و صورت دارد.
آیا شرایط سایر اعضای بدن هم می تواند باعث دررفتگی فک گردد؟
بله، مثلا بعضی بیماری های عصبی یا بعضی داروهای تاثیرگذار بر سیستم عصبی مرکزی می توانند حالت ارتجاعی عضلات ناحیه مفصل فک را کاهش دهند. البته بعضی بیماری های مربوط به اختلال سنتز پروتئین مسبب شل شدگی لیگامان ها هم می توانند فک را از حالت اولیه خارج نمایند. سکته مغزی هم ممکن است باعث بروز این مشکل گردد، اما دلیلی کاملا ناشایع است.آیا شدت دررفتگی فک در همه بیماران یکسان است؟
نه، هنگام دررفتگی حاد، بخش کوچکی از غضروف خارج می گردد و در ناحیه جلوتر گیر می نماید و دهان بازمی ماند. برای درمان این مشکل، با روشی فک را سر جای خود برمی گردانیم. اما افرادی که فکشان به طور مزمن هر از گاهی در می رود، معمولا درمی یابند که چطور خودشان می توانند به محض دررفتگی آن را جا بیندازند.راه های درمان شکستگی و دررفتگی فک
در رفتگی و شکستگی استخوان فک احتیاج به درمان فوری و سریع دارد. تا زمانی که یاری پزشکی برسد باید فک را در شرایط ثابتی قرار داد. فرد می تواند با دستان خود فک را نگه دارد و یا از یک باند برای بستن دور سر و زیر فک استفاده کند. درمان دررفتگی و شکستگی استخوان فک با هم فرق دارد.درمان فک شکسته
درمان فک شکسته به شدت آسیب بستگی دارد. شکستگی های کوچک معمولاً به خودی خود و بدون احتیاج به درمان پزشکی بهبود پیدا می نمایند. در این شرایط پزشک برای کم کردن درد بیمار مسکن هایی تجویز خواهد نمود. از طرفی دیگر خوردن غذاهای نرم و آبکی از بدتر شدن آسیب وارد شده به فک جلوگیری می نماید.شکستگی های شدیدتر به مداخله پزشکی و یا جراحی احتیاج دارند. گاهی در حین جراحی، برای اینکه فک ثابت مانده و فرایند درمان به خوبی طی گردد، جراح مجبور به استفاده از پیچ و سیم های مخصوص است.
فرایند درمان ممکن است هفته ها طول بکشد. بعد از گذشت این مدت زمان برای قوی تر شدن ماهیچه های فک که مدت زیادی بی حرکت بوده اند، باید ورزش های خاصی انجام گردد.
درمان فک در رفته
معمولاً پزشک با جا انداختن فک در رفته را درمان می نماید. این کار به یاری دست و به صورت سرپایی انجام می گردد.در این روش دهان بیمار به آرامی باز شده و پزشک انگشت شست خود را داخل دهان بیمار و روی دندان عقبی بیمار قرار می دهد. باقی انگشتان پزشک زیر فک بیمار قرار گرفته و آن را ثابت در جای خود نگه می دارد. بعد از آن پزشک به آرامی استخوان فک پایین را سر جای خود بر می گرداند.
در بعضی از موارد پزشک از بانداژ بارتون (Barton bandage) استفاده می نماید . این باند دور سر و فک قرار می گیرد و یاری می نماید تا حرکات فک محدود شده و فرایند درمان سریع تر طی گردد. گاهی فرد باید تا چندین روز از این پانسمان مخصوص استفاده کند.
حرکت زیاد فک ممکن است بهبود کامل را به تعویق انداخته و یا باعث آسیب بیش تر گردد . بنابراین تا مدتی بعد از درمان بیمار نباید خمیازه بکشد.
در موارد شدیدتر جراحی انجام می گردد. برای مثال کاهش میزان رباط های اطراف فک به سفت شدن مفصل و جلوگیری از آسیب های بیش تر یاری می نماید.
سیم کشی فک
فک شکسته یا در رفته در طول فرایند ریکاوری گاهی باند پیچی و یا سیم کشی می گردد.برای درمان در رفتگی و شکستگی های جزئی پزشک گاهی از یک باند و یا پانسمان دور سر و زیر چانه بیمار استفاده می نماید، این کار مانع از باز شدن زیاد دهان می گردد. داروهای ضد التهابی مانند ایبوپروفن و ناپروکسان به کاهش درد و تورم یاری می نمایند.
اگر شکستگی شدید باشد برای سرعت بخشیدن به فرایند بهبودی از سیم کشی استفاده می گردد. بیمار باید همواره یک سیم چین یا قیچی به همراه داشته باشد، این وسایل به او یاری می نماید که در صورت احساس خفگی و یا در صورت استفراغ به سرعت بتواند دهان خود را باز کند.
ریکاوری فک شکسته احتیاج به صبوری زیادی دارد. تا حداقل 6 هفته بیمار نباید دهان خود را به میزان زیادی باز کند. در صورت لزوم پزشک برای بیمار داروی مسکن و برای جلوگیری از بروز عفونت آنتی بیوتیک تجویز خواهد نمود. بعلاوه فرد در طی فرایند درمان و از آن جایی که قادر به جویدن غذاهای سفت نیست باید برای دریافت انرژی و کالری مورد احتیاج خود غذاهای مایع مصرف کند.
رژیم حاوی مواد غذایی نرم برای فک شکسته یا فک در رفته
تا زمانی که فک در رفته یا شکسته کامل بهبود پیدا ننموده است، بیمار باید غذاهای نرم مصرف کند. اگر دچار در رفتگی یا شکستگی جزئی استخوان فک شده اید و در شرایطی هستید که این استخوان به خودی خود در حال بهبودی است، از خوردن غذاهایی که احتیاج به جویده شدن زیاد دارند جلوگیری کنید. مواد غذایی مانند گوشت تازه، خام و چیپس باعث کشیدگی و درد در فک در حال بهبود می گردد .یک رژیم حاوی مواد غذایی نرم به راحتی جویده می گردد و می توان از مواد غذایی زیر در آن استفاده کرد:
* گوشت کنسروی
* پاستای کامل پخته شده
* برنج کامل پخته شده
* سوپ
* کمپوت میوه
اگر برای درمان فک شکسته سیم کشی فک اجرا شده باشد، از آنجایی که فرد قادر به باز و بسته کردن دهان خود نیست باید از نی استفاده کند. دریافت کالری به میزان کافی یکی از نگرانی های بیمار و اطرافیانش است . فرد باید ویتامین ها و املاح مورد احتیاج خود را به صورت روزانه دریافت کند.
غذاهای پوره شده ای که برای آماده سازی احتیاج به اضافه کردن شیر و یا خامه دارند معمولاً گزینه ای مناسب برای قرار دادن در رژیم غذایی فرد بیمار هستند.
میوه ها و سبزیجات پوره شده و گوشت کامل پخته شده پروتئین مورد احتیاج فرد را تامین نموده و یاری می نماید تا فرد سلامتی خود را زودتر به دست بیاورد. مصرف اوتمیل و گندم خامه ای و دیگر غلات نرم شده هم می تواند در رژیم غذایی فرد بیمار قرار بگیرد.
اگر فک سیم کشی شده باشد، فرد باید تعداد دفعات غذا خوردن خود را افزایش دهد. به جای خوردن سه تا 4 وعده در روز باید 6 تا 8 وعده غذایی سبک مصرف گردد. خوردن میزان کافی و کوچک زیاد در طول روز به تامین کالری مورد احتیاج بیمار یاری می نماید.
زمانی که فرد به دفعات غذا می خورد، می تواند در وعده های غذایی خود تنوع ایجاد کند و مثلاً هر بار یک اسموتی با یک طعم تازه را مصرف کند. خوردن شیر و اسموتی کالری مورد احتیاج بیمار را تامین می نماید. آب، چای، قهوه و نوشیدنی های گازدار باید در این شرایط کم تر گردد.
غذاها باید به صورت ولرم مصرف شوند. بعد از آسیب فک، ممکن است دندان ها بیش از قبل حساس بوده و گرمای زیاد غذاها باعث ایجاد احساسی ناخوشایند گردد.
برای دریافت ویتامین های مورد احتیاج می توان غذاهای مخصوص نوزادان را مصرف کرد. از آب یا شیر برای رقیق کردن سوپ ها و یا غذاهای کنسروی غلیظ بهره ببرید.
ریکاوری دررفتگی فک و شکستگی فک
در رفتگی فک و شکستگی فکی که برای درمان به جراحی احتیاج نداشته باشد معمولا 4 تا 8 هفته بعد بهبود پیدا می نمایند.در حالی که شکستگی های احتیاجمند جراحی به ماه ها زمان برای ریکاوری کامل احتیاج دارند. در بیش تر موارد فک بهبود یافته و عوارض جانبی ناچیزی برجا خواهد ماند. با این همه احتمال بازگشت درد بعد از وارد آمدن آسیب به فک وجود دارد. به این حالت اختلال مفصل گیجگاهی زیرواره ای گفته می گردد. افرادی که پیش تر دچار در رفتگی فک شده اند هم احتمال بیشتری دارد که دوباره با این مشکل رو به رو شوند.
برای جلوگیری از بروز درد و یا آسیب های احتمالی دوباره به فک پزشک از بیمار می خواهد که در هنگام خمیازه کشیدن و یا عطسه کردن زیر چانه خود را نگه دارد.
برای درمان دررفتگی یا شکستگی فک باید به متخصص جراحی فک و صورت مراجعه کنید.
منبع: سایت دکتردکتر
سایت دکترسلام
سایت ساعدنیوز
منبع: راسخون